Wolbrom – Miejsko-gminny serwis informacyjny: Klimat

Główna treść

Klimat

Występujący na tym obszarze klimat umiarkowany o cechach przejściowych między kontynentalnym, a oceanicznym wyróżnia się napływem mas powietrza o różnej wilgotności i temperaturze. Powietrze oceaniczne przynosi ze sobą zachmurzenie i opady, którym latem towarzyszy ochłodzenie, a zimą ocieplenie i odwilż. Wpływ kontynentalnych mas powietrza zaznacza się dniami suchymi, o wysokich temperaturach w lecie i niskich w zimie. Okresowo odczuwalny jest wpływ klimatu podzwrotnikowego lub arktycznego. Cyrkulacja powietrza odgrywa na tym terenie znacznie ważniejszą rolę niż nasłonecznienie. Amplituda średnich temperatur waha się od –3 ºC w styczniu do +17,5 ºC w lipcu. Średnia temperatura roczna wynosi + 7 ºC. Jest ona wyraźnie niższa niż w krainach przyległych, co zdeterminowane jest wysokościami bezwzględnymi. Przejściowy charakter klimatu w rejonie Wolbromia powoduje ograniczenie dni mroźnych, których liczba waha się od 40 do 60. Niemniej tylko trzy miesiące letnie: czerwiec, lipiec i sierpień wolne są od sporadycznie występujących przymrozków. Mimo to okres wegetacyjny mierzony liczbą dni o temperaturach dobowych dodatnich (co najmniej + 5 ºC) oceniany jest na 200-210 dni w roku. Uderza stosunkowo mała liczba dni zdecydowanie pogodnych o zachmurzeniu niewielkim lub jego braku (zachmurzenie 0-2 w skali od 0-10). Opady roczne oscylują między 650-750 mm, co zbliża opisany region do warunków panujących na całej Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, a także w dolinie Wisły i na Wyżynie Miechowskiej.

Podobnie wilgotność względna powietrza nie wykazuje większego zróżnicowania i średnie roczne wartości wynoszą 77-80%. Natomiast specyficznym dla tej części Małopolski zjawiskiem jest susza atmosferyczna występująca często w kwietniu i maju na terenach wyżynnych. Mimo, że susze wiosenne są na ogół krótkie i niezbyt intensywne przy małej wyjściowej wilgotności gleby, stanowić mogą zagrożenie dla wegetacji roślin. Towarzyszy im zawsze zjawisko zróżnicowanego parowania terenowego. Od kwietnia do października parowanie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, do której należy też jak wiemy rejon Wolbromia, wynosi 650-750 mm. Parowanie z wolnej powierzchni wodnej, poza terenami górskimi, wykazuje niewielkie wahania od 450 do 600 mm.

Każda z zaliczanych do Małopolski południowo-zachodniej krain geograficznych posiada odrębne cechy klimatyczne. Co więcej, w warunkach wyżynnych, przy silnym rozczłonkowaniu terenu występuje zjawisko lokalnych stref mikroklimatycznych. Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej przeważają wiatry zachodnie (22%), wspierają tą cyrkulację powietrza wiatry południowo-zachodnie (11%) i północno-wschodnie (6%). Wiatry wschodnie nie przekraczają 18%, silny jest  zatem wpływ wiatrów północnych. W południowej części wyżyny występują liczne okresy ciszy, ich największe natężenie ma miejsce w marcu, wrze- śniu i październiku. Znaczna część tych wiatrów zaliczana być może do słabych, poniżej 5 m/sek.

Wiatry wywierają bardzo istotny wpływ na częstotliwość i natężenie opadów. Doliny nadrzeczne na zachód od Bramy Krakowskiej charakteryzuje duża nierównomierność opadów. Wysokie opady występują zwłaszcza w miesiącach letnich. Mają one charakter gwałtowny, a w niektórych latach rozlewny i długotrwały. Ulewy mają najczęściej miejsce w wąskiej strefie frontu chłodnego. Burzom towarzyszą sporadycznie opady gradu. Deszcze letnie przyczyniają się do wzmożonej erozji gleb. Opady jesienne i zimowe są dużo bardziej równomierne. Jednakże lokalnie wysokości opadów wykazują znaczne różnice związane z ukształtowaniem terenu. Formy wklęsłe otrzymują przeciętnie 100 mm opadów mniej niż formy wypukłe. Na stoki północne spada o 200 mm opadów więcej niż na zbocza południowe. Pod względem ilości opadów Wyżyna Krakowsko-Częstochowska zbliżona jest do Pogórza w jego zachodniej części. Średnia roczna suma opadów przekracza 800 mm, a średnia liczba dni z opadem wynosi 160. Na terenie Małopolski jedynie położona na wschód od opisywanego terenu Niecka Nidziańska odnotowuje spadek dni deszczowych do 140. Opady zimowe to zwykle śnieg lub deszcz ze śniegiem. Udział opadów śnieżnych nie przekracza 13% i jest niewiele większy od opadów w dolinie Wisły. Pokrywa śniegu utrzymuje się przez około 75 dni, a jej maksymalna wysokość nie przekracza 50 cm na przełomie stycznia i lutego. Często występuje odwilż i towarzyszące jej zjawisko zanikania pokrywy śnieżnej. Grubość pokrywy śnieżnej zależna jest w całej Małopolsce od rzeźby terenu, ekspozycji i szaty roślinnej. Wahania grubości pokrywy są w poszczególnych latach ogromne od 10 do 200 cm. Z kolei wysokość bezwzględna decyduje o trwałości utrzymywania się pokrywy o miąższości ponad 50 cm. Maksymalne wskaźniki czasowe dla terenów położonych na wysokościach nie przekraczających 400 m n.p.m. sięgają 3 miesięcy.

Opady w różnorodny sposób oddziaływują na środowisko przyrodnicze w tym na zachowanie poszczególnych gatunków. Przykładem może być światłolubna sosna, dla której wysokie sumy opadów prowadzą do zmniejszenia przyrostu biomasy, co widoczne jest w układzie słojów. Zatem pierwszym i najbardziej istotnym czynnikiem oddziaływania jest intensywność opadów. Wyróżniamy ulewy i opady rozlewne. Deszcze ulewne charakteryzują się natężeniem 50-100 mm/godz. i ograniczeniem terytorialnym zjawiska od kilku do kilkuset kilometrów kwadratowych. Wysokość dobowa opadów może sięgać 300 mm, a to pociąga za sobą lokalne gwałtowne wezbrania, związane ze spływem powierzchniowym. Zjawisko to powoduje płytkie ruchy masowe i na obszarach odsłoniętych spłukiwanie gleb. Opady rozlewne mają znacznie mniejsze natężenie nie przekraczają 20 mm/godz., a suma dobowa jest nie wyższa niż 200 mm. Natomiast zjawisko to trwa od 3 do 5 dni co powoduje, że opad sumaryczny może nawet osiągnąć 600 mm. Konsekwencją ich występowania są katastrofalne powodzie obejmujące znaczną część zachodniej Małopolski, za wyjątkiem uboższych w cieki terenów wyżynnych, na których m.in. położony jest Wolbrom.

Wszystkie opisane wyżej zjawiska powodują, że z termicznego punktu widzenia możemy mówić o pięciu porach roku. Przedwiośnie obejmuje prawie cały marzec i początki kwietnia. Długa wiosna kończy się w pierwszej dekadzie czerwca. Lato w pierwszych dniach września przechodzi w jesień. Zima uważana za najdłużej trwającą porę roku rozpoczyna się z początkiem grudnia, a kończy wraz z nadejściem kolejnego przedwiośnia.